زمان مناسب برای شروع زنبورداری
کسی که تصمیم به شروع زنبورداری دارد بهتر است از زمستان خود را آماده این کار نماید
در زمستان به علت سردی هوا زنبورها قادر به ترک کندوهایشان نیستند و در نتیجه آغازگر و یا حتی زنبوردار کهنه کار، بیکار بوده و وقت کافی در اختیار دارد تا با خواندن کتاب های زنبورداری از طرز زندگی زنبور عسل و نیازهایش کم و بیش آگاه گشته و نخست با تئوری کار کردن با آنها آشنا گردد، تا در اواخر زمستان و اوایل بهار که هوا به تدریج ملایم تر می‌شود و زنبورها به جست و جوی شهد و به ویژه گرده گل از کندوهایشان بیرون می‌آیند از این زمان کار‌های عملی برایش شروع شود.
شناسایی طرز زندگی زنبور عسل، احتیاجاتش، مراحل مختلفی را که هنگام رشد طی می نماید، نیازهایی که در مراحل مختلف رشد دارد، طرز کار کردن و جمع‌آوری شهد و گرده گل و بالاخره تبدیل شهد به عسل حداقل معلوماتی است که قبل از آغاز کار باید با آنها آشنا باشد.
شروع کار زنبور داری بدون این آگاهی ها معمولا شخص را به هدف نمی‌رساند و خیلی از اوقات حتی به بیراه می‌کشاند. به طوری که زنبوردار را به نفع اندک معتاد می‌کند، چون معتقد می‌گردد که با زنبور عسل بیش از این کاری نمی توان کرد و زنبور عسل منفعت بیشتری نمی‌دهد. خواندن کتاب‌های خوب زنبورداری راه علاج این ناامیدی است. کتاب خواندن خیلی از رموز زندگی زنبور عسل را برای زنبوردار آشکار می‌کند. البته و البته کار عملی را نباید فراموش کرد.
در بعضی از کشورها زنبورداری به علم حشره شناسی تعلق دارد و در برخی دیگر قسمتی از دامپروری است. زنبور هم حشره است و هم دام، بنابراین می‌تواند به دسته اول یا دوم تعلق داشته باشد. زنبورداری به هر حال نوعی دامداری هم هست ولی موفقیت در این رشته عملا نیازمند انواعی از اطلاعات فنی و زیست شناسی است که با سایر رشته‌های دامداری نه تنها فرق دارد بلکه به هیچ یک از آنها شباهتی ندارد چون طرز زندگی زنبور عسل با طرز زندگی همه دام‌های خانگی به کلی متفاوت است.
در حالی که همه دام‌های خانگی از هزاران سال پیش به اطاعت از انسان گردن نهاده‌اند، زنبور عسل هنوز این فرمانبرداری را قبول نکرده، استقلال فردی و فکریش را به طور کامل حفظ نموده و گوش به حرف صاحبش نمی‌دهد و از این هم بالاتر اینکه زنبور عسل نه اصلا انسان را صاحب خودش می داند و نه خود را متعلق به وی، به همین دلیل به محض اینکه احساس خطر کند با کمال جرات و جسارت به وی حمله ور می‌شود.
زنبور عسل را به زحمت می توان خانگی دانست ولی به هیچ وجه رام انسان نیست، بنابراین کار کردن با آن مستلزم داشتن یک سلسله آشنائی‌ها و معلومات از طرز زندگی این موجود است که هنگام مقابله با وی باید تمام آنها در کمال دقت رعایت شوند تا تصادفی بین این دو رخ ندهد. در اینجا تنها انسان است که باید بتواند خود را با وضع زندگی زنبورها تطابق داده و طبق روشی با آنها کار کند که مورد قبولشان باشد در غیر این صورت چیزی جز ناراحتی و نیش زدن و نیش خوردن در بین نخواهد بود. زنبور عسل خود را کم تر مقید به رعایت جانب انسان می‌داند.
جمعیت‌های ضعیف را خریداری نکنید
جمعیت‌های ضعیف معمولا جذب کننده و ناقل انواع و اقسام بیماری ها به جمعیت‌ها و زنبورستان می‌باشند و برای زنبور دار چیزی جز غصه و ناراحتی نمی‌آورند و در مقابل اغلب نیش هم خیلی زیاد می‌زنند، بنابراین از خریدشان به هر دلیلی که باشد باید خود داری نمود. اگر بعضی از جمعیت‌های زنبورستان ضعیفند بهتر است در اولین فرصت ممکنه بدون رعایت رحم و مروت حذف شوند و یا با جمعیت های قوی متحدشان نمود.
بهترین زمان برای خرید کندوی زنبور عسل
بهترین زمان برای خرید جمعیت ها در شرایط ایران دی و بهمن ماه است. در پاییز همه جمعیت‌ها یک قدرت دروغی نشان می‌دهند چون هنوز زنبورهای بهاری و تابستانی که بزودی باید بمیرند در داخل جمعیت زنده‌اند ولی تا دی ماه از بین رفته و آنچه باقی مانده تنها زنبورهای زمستانی‌اند و قدرت حقیقی جمعیت را نشان می‌دهند. این زنبورها تا اواسط بهار آینده زنده مانده و با زنبورهای که در بهار متولد می‌گردند در رشد جمعیت بسیار مفید خواهد بود بنابراین خرید جمعیت در پاییز اصلا صحیح نیست و بهتر است این کار را به دی ماه و بهمن موکول نمود.
وجود ملکه زنبور عسل در کندو
هنگام خرید علاوه بر قوی بودن جمعیت باید به این موضوع هم حتما توجه شود که ملکه هم داشته باشد. کنترل آن می تواند حتی در روزهای زمستانی در یک روز آفتابی کمی بعد از ظهر در اغلب نقاط کشور انجام گیرد. جمعیت بی ملکه آن هم در دی ماه و بهمن فاقد هر نوع ارزشی است. چون جمعیت در این وقت از سال نمی تواند ملکه‌ای تولید نموده و خود را نجات دهد آرام نشستن زنبورها روی شان‌ها می‌تواند دلیل بر وجود ملکه باشد. حمله و نیش زدنشان بی ملکه بودنشان را نشان می‌دهد.
تعویض ملکه زنبور عسل
بهتر است همه ساله در اسفند یا فروردین ماه انجام گیرد. هرگاه نتوانست و یا نخواستید همه ساله ملکه‌های کندوها را عوض کنید اقلا هر یک سال در میان ملکه‌ها را هر قدر هم خوب بودند باید عوض کرد. چون این یکی از مهم‌ترین راه هایی است که جمعیت‌ها را همیشه خیلی قوی می‌کند زیرا ملکه تنها در دو سال نخست زندگیش خیلی تخم می‌گذارد و از سال سوم ضعیف و پیر شده و از شدت تخمگذاریش خیلی می‌کاهد.
به کسانی که زنبورداری را شروع نموده‌اند و یا می‌خواهند شروع کنند توصیه این است که کار تجربه آموزی را هرگز با یک کندو آغاز ننمایند، که در صورت از بین رفتن کندویش ناراحت و دل سرد خواهد شد.
حداقل لازم برای شروع زنبورداری را ۳ کندوی قوی و پر از جمعیت پیشنهاد می‌کنیم. تعداد کندوها را می توان حداکثر تا ۶ عدد بالا برد ولی شروع با بیش از این تعداد را صحیح نمی‌دانم چون آموزش در درجه دوم قرار خواهد گرفت.
هرگاه تعداد جمعیت‌ها بین ۳ تا ۶ عدد بود اگر حادثه نا مطلوبی برای یک جمعیت پیش آمد می‌توان از بقیه جمعیت‌ها کمک گرفته آن را نجات داد. حال آن که اگر تعداد جمعیت‌ها تنها یکی باشد، گرفتن چنین کمکی ممکن نبوده و جمعیت از بین خواهد رفت و آغازگر دلسرد خواهد شد.
قدرت جمعیت زنبور عسل
اگر در اوایل فروردین ماه تعداد زنبورهای یک جمعیت آن قدر بود که دو طرف یک الی چهار قاب نشسته و آن را پر کرده باشند می‌گویم این جمعیت ضعیف است. هرگاه دو طرف پنج تا هفت قاب را پر کرده باشند آن را متوسط و اگر دو طرف ۸ تا۱۰ قاب را بپوشانند آن جمعیت را قوی می‌نامیم. معنای قدرت یک جمعیت در ماه‌های مختلف سال فرق می‌کند بدین طریق که یک جمعیت ۷ قابی را در اوایل فروردین متوسط در اواسط خرداد ضعیف و در ماه آذر تا اسفند خیلی قوی می‌نامیم.
ملاحظه می‌شود که ذکر تاریخ بازدید در شناسنامه جمعیت تا چه حد اهمیت دارد زیرا تنها در این صورت است که زنبوردار می‌تواند از روی شناسنامه و بدون باز کردن کندو که اغلب موجب ناراحتی زنبورها نیز می‌گردد حتی در داخل اتاق کارش و در ساعات فراغت با خواندن تاریخ بازدیدهای قبلی از وضع داخلی کندوها دقیقا آگاهی پیدا کرده و درباره ی قدرت یا ضعف آنها اظهار نظر نموده برای نوع کمکی که مورد لزوم آن جمعیت است تصمیم قاطع بگیرد.
پرورش حرفه ای زنبور عسل و زنبورداری بزرگ
توصیه‌ای به آغاز کنندگان و آن این که هرگز کار زنبورداری را با تعداد زیادی از کندوها شروع نکنید. کسی که این کار را با یک صد کندو یا بیشتر شروع کند به دلیل نداشتن تجارب لازم باید منتظر ناراحتی و شکست باشد. همان طوری که یاد گرفتن رانندگی اتومبیل به مدتی تمرین احتیاج دارد زنبورداری هم از طرفی به کار آموزی و از طرف دیگر به مطالعه کافی نیاز دارد. کار آموزی برای یاد گرفتن طرز کار کردن با زنبورها و مطالعه برای این که دانسته باشد با چه موجوداتی سر و کار دارد و طرز رشد و زندگیشان چگونه است.
محل نگهداری جمعیت های زنبور عسل
توصیه بعدی در مورد محل نگهداری جمعیت‌ها است. محیط فاقد گل و گیاه برای زنبورداری مناسب نیست. نقاط کم گل هم که جمعیت‌ها در آنجا قادرند تنها غذای سالیانه شان را تهیه نمایند برای زنبور داری نامناسبند چون مقصود ما از زنبور داری فقط تامین زندگی زنبورها نیست.
زنبورداری که در تمام سال هفته‌ای اقلا چند ساعت با زنبورها کار می کند و نواقص زندگیشان را رفع نموده در مواقع لزوم به کمک شان می‌آید و حتی بعضی از مواقع جمعیت را از مرگ حتمی نجات می‌دهد، حق دارد از عسل زنبور سهمی داشته باشد، حتی اگر زنبورها وی را به چشم عسل دزد بنگرند.
بنابراین مقدار محصول زنبورستان باید آنقدر باشد که زنبورها بتوانند به اندازه لازم مصرف نموده و نیز زمستانشان را با آن بگذرانند و هم زنبوردار به مزد و حق الزحمه‌اش برسد. کندوها با جمعیت‌های قوی باید در مناطقی مستقر گردند که در آنجا معمولا ۵ تا ۶ ماه از سال گیاهان و یا درخت های مختلف یکی پس از دیگری به فراوانی گل بدهند. به طوری که زنبور عسل در تمام این مدت قادر به فعالیت بوده و شهد و گرده گل به کندویش حمل نماید. هرگاه چنین شرایطی در یک محل یا نقطه فراهم نباشد. باید به جبران آن کندو ها یا سالیانه چند بار به نقاط مختلف و پر گل کوچ داد تا زنبورها مدت زیادتری بتوانند فعالیت نمایند و شهد بیشتری به کندویشان بیاورند.
تفاوت مقدار عسل بین کندو های کوچ داده شده و کندوهای ثابت در آخر سال خیلی زیاد است به طوری که این کار به زحمتش حتما می‌ارزد. امروزه در خیلی از کشور‌های جهان به ویژه کشور‌های کوهستانی اساس بهره برداری اقتصادی زنبور عسل روی کوچ دادن استوار است زنبور داری با کندوهای ثابت بدون کوچ دادن در کشور خشک و کم گل ما اصلا مقرون به صرفه نیست.
